1960 ila 1975 yılları arasında Avrupa’da İtalyan yönetmenler tarafından çekilen kovboy filmleri Spagetti Western olarak adlandırılır. Italo-Western ismi ile de bilinen bu sinema akımı Euro-Western, Macaroni Western ve Western All’Italiana adlarıyla da tanımlanır. İşte Spagetti Western’in özellikleri ve janr ile alakalı bilmeniz gereken tüm detaylar…
İÇİNDEKİLER:
- Spagetti Western Nasıl Ortaya Çıktı?
- Spagetti Western’in Özellikleri Nelerdir?
- Spagetti Western Akımı Neden Bitti?
Western türü sinemanın ortaya çıktığı ilk yıllardan itibaren izleyiciler tarafından çok sevilmiştir. İlk Western örneği 1903 yılında Edwin S. Porter tarafından çekilen, siyah beyaz ve 12 dakikalık sessiz bir filmdir. Sinemada ilk öyküsel anlatım denemesi olarak da kabul gören Büyük Tren Soygunu filmi ileride doğacak büyük bir pazarın öncüsü olmuştur.
1950‘li yıllarda örnekleri artmaya başlayan ve 1960‘larda ise nihayet herkesçe kabul edilen ve çok izlenen Western filmler, işin hem yapımcı kısmında hem de seyirci potansiyeli itibariyle hızla gelişmiştir. Zira diğer filmlere göre yapımcıların gözünde Western film çekmek daha kolay ve düşük bütçelidir. Dolayısıyla Hollywood piyasası bu janrı sahiplenmiş, televizyonlar ve sinemalar sayesinde izleyicilere de kabul ettirmiştir.
Özellikle de film çekmek için fazla bütçesi olmayan yapımcılar seri bir şekilde Western çekmeye yoğunlaşarak hem kaliteli filmler ortaya koymuş hem de büyük bir ekonomi oluşturmuştur. Hal böyleyken Hollywood’un dışında birçok şirket de bu potansiyel pazarı keşfederek işler yapmaya başlamış; hatta Yeşilçam Western filmleri ile ülkemizde de çeşitli denemeler ortaya çıkmıştır. Fakat kovboy filmlerini en iyi değerlendiren akım, Spagetti Western olarak bilinen İtalyan kovboy filmleri olarak tanınmıştır.
Spagetti Western Nasıl Ortaya Çıktı?
Spagetti Western tarihçesi itibariyle Kılıç ve Sandalet alt türü ile ilintilidir. 1958 – 1965 yılları arasında İtalyan sineması üzerinde hakimiyet kuran Kılıç ve Sandalet akımı, tarihsel olaylardan esinlenen ya da İncil’de yer alan öykülerden uyarlanan filmlerin beyazperdeye uyarlanmasını kapsamaktadır. Spartacus, Samson and Delilah ve Ten Commandents gibi birçok önemli filmin ortaya çıkmasına neden olan bu tür, İtalya’da altın çağını yaşadıktan sonra yerini Spagetti Western’e bırakmıştır.
O dönemlerde Kılıç ve Sandalet filmleri ile hemhal olan genç yönetmen Sergio Leone, gözünü Western filmlere çevirmiştir. Henüz adı sanı duyulmayan Leone, 1964 yılında A Fistful Dolar filmi ile bu türün İtalya’da adeta patlamasına sebep olmuştur. Leone’nin yapımı ilk Spagetti Western filmi olmasa da akımın ilk büyük çıkışıdır. Japon yönetmen Akira Kurosawa‘nın 1961 yapımı Yojimbo filminden esinlenen bu hikaye, Massimo Dallamano‘nun büyüleyici bakışı, Ennio Marricone müzikleri ve Clint Eastwood‘un halen daha unutulmayan efsane performansı ile vücut bularak dünya çapında büyük hasılat yapmıştır.
Spagetti Western’in Özellikleri Nelerdir?
Klasik Western ile Spagetti Western‘in birbirlerinden farkı esas itibariyle oldukça sayılı unsurları kapsamaktadır. Bunlar arasında başat faktörlerden bir tanesi, Spagetti Western’in Hollywood kovboy filmlerine oranla çok daha düşük bütçelerden oluşmasıdır. Filmlerde çoğu zaman yıldız oyuncular yerine tanınmadık, yeni oyuncular yer alır. Bir film için kurulan dekorlar, başka filmlerde de karşımıza çıkabilir.
İtalya’daki kovboy filmleri başrol oyuncuları bakımından sıklıkla İtalyan oyuncuları kamera karşısına çıkarsa da kimi zaman Amerikan, Alman ya da İspanyol oyuncular ile de karşılaşabiliriz. Bunun en belirgin örneklerinden biri Clint Eastwood olarak bilinir. Fakat katı bir kurala değinecek olursak, Spagetti Western’lerin yönetmenleri her zaman İtalya kökenli olmak zorundadır.
Spagetti Western özellikleri arasında ayrıca karakter oluşturmak konusunda büyük bir hassasiyet mevcuttur. Tipik Hollywood yapımları gibi kusursuz karakterler yerine zaafları olan, daha insancıl tiplemeler oluşturulur. Dolayısıyla Amerikan Western filmleri gibi karton karakterler veya hikayeler değil, daha gerçekçi, acımasız ve sert öyküler ile karşılaşırız. Söz konusu rahatsız edicilik sadece karakter hareketlerinde değil, kılık kıyafet ve görünüşlerinde de kalın çizgilerle belirtilir.
Spagetti Western’in post prodüksiyon aşamasında da belirgin birtakım farkları göze çarpmaktadır. Kendine has bir film müziği stili yaratan akım, başta Ennio Morricone sayesinde İtalyan Western filmleri için belirleyici unsur olmuştur. Spagetti Western müzikleri sıklıkla insan sesi, ağız armonikası ya da ıslıklardan meydana gelmektedir. Bunun haricinde org gibi elektronik müzik enstrümanları da gerilim dolu tınılar yaratmak için tercih edilmiştir.
Spagetti Western Akımı Neden Bitti?
İtalya’da büyük bir piyasa haline gelen ve Avrupa’da büyük ilgi gören Spagetti Western janrı, tıpkı kendinden önceki Kılıç ve Sandalet türü gibi belli bir doyuma ulaşarak bitmiştir. 1970’li yıllarda izleyicilerin rağbetinin tükenmesi üzerine İtalyan film yapımcıları daha az kovboy filmi çekmeye başlamış, türün sinefillere sessiz sedasız bir vedası gerçekleşmiştir.
Dönemi itibariyle 600‘e yakın filme zemin hazırlayan Spagetti Western‘in yerine ne yazık ki kesin bir janr gelmemiştir. Bunun yerine bir grup yapımcı karate filmi, kimisi korku filmi, bazıları ise seks filmleri çekmeye yönelmiştir.
Elbette ki Spagetti Western’in tamamen bittiğinden söz etmek yanlış olur. Zira usta oyuncu Clint Eastwood, aktörlüğü bırakıp yönetmenliğe soyunmuş ve Western filmler çekmeye başlamıştır. İleri yıllarda Robert Rodriguez ve Quentin Tarantino gibi yönetmenlerin de Spagetti Western filmleri olmuştur. Fakat bu yapımların yönetmenleri İtalyan kökenli olmadıkları için, her ne kadar türün özelliklerine uygun olsalar da bazı eleştirmen tarafından Spagetti Western olarak anılmamıştır.
